Zgodnie z art. 888 kodeksu cywilnego (dalej KC) przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Darowizna może mieć postać pieniężną lub rzeczową. Przedmiotem darowizny nie mogą być jednak usługi. Jak wyjaśnił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 24 października 2012 r., sygn.akt I SA/Gd 595/12 "Darowizna usług" jest niczym innym, jak nieodpłatnym świadczeniem usług. Zawarcie umowy tego rodzaju jest dopuszczalne, ale prawa i obowiązki stron oraz skutki prawne wynikające z takiego stosunku obligacyjnego regulują, stosowane odpowiednio, przepisy kodeksu cywilnego o umowie zlecenia, a nie przepisy o umowie darowizny.

Zgodnie z art. 890 § 1 KC oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Zdanie drugie tego przepisu należy rozumieć mniej więcej w ten sposób, że przekazana tak darowizna jest ważna wraz z momentem jej wykonania, czyli na przykład wręczenia sumy pieniężnej, momencie przekazania jakiejś rzeczy itd.

Darowizna, a podatek dochodowy

Jak stanowi art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przepisów tej ustawy nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn. Przypominam w tym miejscu, że opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlegają wyłącznie osoby fizyczne, nie podlegają temu podatkowi natomiast spółki zarówno osobowe, jak i kapitałowe.

Podmioty, które prowadzą działalność gospodarczą muszą pamiętać, że co do zasady darowizna nie jest uznawana za koszt podatkowy, wynika to wprost z przepisów regulujących podatki dochodowe. Istnieją jednak pewne wyjątki od tej reguły. Mianowicie prawo pozwala zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów darowizny dokonane na cele społecznie użyteczne. W myśl art. 18 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych za takie są uważane np. darowizny na cele określone w art. 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, na cele kultu religijnego, na cele kształcenia zawodowego publicznym szkołom prowadzącym kształcenie zawodowe. Łączna kwota odliczeń nie może jednak przekroczyć 10% dochodu. Innym przykładem jest np. darowizna w postaci niektórych artykułów spożywczych na rzecz organizacji pożytku publicznego, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje, którą art. 23 ust. 1 pkt 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych pozwala zaliczyć podatnikowi podatku PIT do kosztów uzyskania przychodów.

Trzeba pamiętać, iż przekazanie darowizny musi zostać udokumentowane dowodem wpłaty na rachunek płatniczy obdarowanego lub jego rachunek w banku, inny niż rachunek płatniczy, a w przypadku darowizn innych niż pieniężne – dokumentem, z którego wynika wartość darowizny oraz oświadczeniem obdarowanego o jej przyjęciu.

Z punktu widzenia obdarowanego, co do zasady, darowizna stanowi przychód podatkowy. Wartość otrzymanych w drodze darowizny rzeczy lub praw określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania, czyli na podstawie cen rynkowych.

Darowizna, a podatek od towarów i usług

Darowizny pieniężne nie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT. Jeżeli natomiast darowizna jest przekazywana w formie niepieniężnej, to co do zasady, traktowana jest jak dostawa towarów. Art. 7 ust 2 ustawy o podatku od towarów i usług stanowi, że przez dostawę towarów, rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności wszelkie inne darowizny - jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych. Przepisu tego nie stosuje się jednakże do przekazywanych prezentów o małej wartości i próbek, jeżeli przekazanie to następuje na cele związane z działalnością gospodarczą podatnika.

Należy też pamiętać, że zwalnia się od podatku dostawę towarów, której przedmiotem są produkty spożywcze, z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%, jeżeli są one przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację.

Darowizny samochodu

W przypadku samochodów, jeżeli darczyńcy przy nabyciu przysługiwało prawo do odliczenia podatku VAT, transakcja taka będzie opodatkowana według stawki podstawowej 23%. Aczkolwiek jest też jeden wyjątek, art. 43 ust 1 pkt 2 ustawy o VAT zwalnia dostawę towarów wykorzystywanych wyłącznie na cele działalności zwolnionej od podatku, jeżeli z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Zdjęcie źródłowe: Kelly Sikkema /unsplash, rawpixel.com /Freepik; kolaż: studio.kdk.pl