Wykorzystujemy ciasteczka (ang. cookies) w celu gromadzenia informacji związanych z korzystaniem ze strony. Stosowane przez nas pliki typu cookies umożliwiają: utrzymanie sesji Klienta (także po zalogowaniu), dzięki której Klient nie musi na każdej podstronie serwisu ponownie się logować oraz dostosowanie serwisu do potrzeb odwiedzających oraz innych osób korzystających z serwisu; tworzenie statystyk oglądalności podstron serwisu, personalizacji przekazów marketingowych,
zapewnienie bezpieczeństwa i niezawodności działania serwisu. Możesz wyłączyć ten mechanizm w dowolnym momencie w ustawieniach przeglądarki. Więcej tutaj.
Czym charakteryzuje się zadatek i co go odróżnia od zaliczki – w kontekście nabycia jak również sprzedaży samochodu.
Kupno samochodu to poważna decyzja, nic więc dziwnego, że nabywcy chcą przetestować samochód czy udać się nim do warsztatu. W takich sytuacjach sprzedający często proszą o zabezpieczenie finansowe na czas zwrotu pojazdu. Zdarza się również, że kupujący proszą o jeden dzień do namysłu przed ostateczną decyzją. Wówczas pozostawiają ustaloną kwotę na zabezpieczenie, co ma zagwarantować, że sprzedający nie sprzeda pojazdu innej osobie. Różnie określamy te zabezpieczenia finansowe, mówi się o zadatku czy zaliczce, choć niejednokrotnie strony potencjalnej umowy sprzedaży nie wiedzą, że instytucje te wiążą się z konkretnymi prawami i obowiązkami w kontekście całej umowy. Warto znać zatem różnice pomiędzy tymi pojęciami.
Zadatek
Zadatek przekazywany przy zawarciu umowy oznacza, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron - druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
Jeśli kupujący przekaże zadatek sprzedającemu i umówi się z nim, że samochód odbierze i zapłaci za niego za 7 dni jak zlikwiduje lokatę, a sprzedający w dniu następnym sprzeda samochód innej osobie, która zapłaciła za samochód od razu, to strona, która zadatek dała może żądać zapłaty sumy dwukrotnej (z uwagi na to, że do umowy nie doszło z winy sprzedawcy).
Inaczej, jeżeli kupujący po upływie 7 dni nie odebrałby samochodu i nie zapłacił pozostałej kwoty sprzedający mógłby od umowy odstąpić po upływie tego terminu i zatrzymać dany zadatek, gdyż z winy kupującego nie doszło do transakcji. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała.
Warto dodać, że u kodeksie cywilnym przewidziano sytuacje, w których zwrot zadatku oraz odpadnięcie
obowiązku zapłaty sumy dwukrotnie wyższej został wyłączony. Dotyczy to takich sytuacji jak: rozwiązanie umowy, niewykonanie umowy będącej następstwem okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
Sam zadatek ma na celu zapewnić wykonanie umowy przez wzmocnienie stanowiska strony dążącej do jej wykonania, dlatego uprawnienia wynikające z przepisów mogą być realizowane niezależnie od tego, czy wskutek niewykonania umowy szkoda w ogóle wystąpiła i w jakiej wysokości.
Zaliczka
Instytucja zaliczki zasadniczo różni się od zadatku. Zaliczka uiszczana jest na poczet konkretnego świadczenia, a zatem przypisuje się jej przede wszystkim znaczenie równoznaczne z zapłatą części świadczenia, samo zarachowanie zaliczki na poczet świadczenia nie wywołuje zatem innych istotnych skutków prawnych, wbrew pozorom danie zaliczki nie spełnia funkcji zabezpieczającej jak to jest w przypadku zadatku. Skutkiem nie zawarcia umowy jest okoliczność, że zaliczka uiszczona na poczet ceny podlega zwrotowi, jako świadczenie nienależne. Obowiązek zwrotu aktualizuje się bez względu na przyczynę nie zawarcia umowy, nie jak w przypadku typowego zadatku (patrz: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 maja 2016 VI ACa 529/15).
Jeżeli kupujący wpłaci zaliczkę na poczet umowy kupna sprzedaży, a do umowy nie dojdzie to zaliczka podlega zwrotowi, a sam kupujący nie ma możliwości domagania się zapłaty dodatkowej kwoty przez to, że liczył, że do umowy dojdzie.
Podsumowanie
Zadatek dyscyplinuje obie strony umowy do jej wykonania, natomiast sama zaliczka przynosi jednostronną korzyść sprzedawcy i w istocie jest formą bezpłatnego kredytowania sprzedawcy przez kupującego. W razie niewykonania umowy zaliczka podlega zwrotowi, a w przypadku jej wykonania zaliczana jest na poczet ceny.
W praktyce pojawiły się wątpliwości - co do wysokości zadatków, szczególnie w kontekście umów zawieranych z konsumentami. Sąd Najwyższy jednak uznał, że przyjęcie zadatku w znacznej wysokości w stosunku do całości świadczenia nie wyłącza stosowania zapisów zadatków, ale należy mieć na uwadze, że w tych kategoriach umów żądanie rażąco wysokiego zadatku, jego zatrzymanie lub żądanie zwrotu sumy dwukrotnie wyższej może być w pewnych przypadkach uznane za nadużycie prawa. (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002, IV CKN 672/00).
Jakkolwiek górnej granicy wartości zadatku nie da się też ustalić w oparciu o obowiązujące przepisy prawa, to uzasadnione jest stanowisko, zgodnie z którym w ramach swobody umów dopuszczalne jest zarówno w stosunkach między przedsiębiorcą i konsumentem, jak i w stosunkach między przedsiębiorcami nie tylko zastrzeżenie zadatku o wartości np. 35% całego świadczenia, ale także zadatku o wartości wyższej.
Źródła:
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny. Dz.U.2018.1025 t.j.
- Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002, IV CKN 672/00.
- Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 maja 2016 VI ACa 529/15
- J. Szwaja, Glosa do wyroku SN z dnia 6 VIII 1963, III CR 161/63, NP. 1965, z. 9 1084; W. Popiołek [w:] Kodeks cywilny. Komentarz., t. I, Warszawa 2002, s. 856.
- D. Przemysław, Rozróżnienie między zadatkiem a zaliczką. Glosa do wyroku SN z dnia 13 lutego 2002 r., IV CKN 672/00
Lipiec 2019
Kazus prawny przygotowany przez Zespół Prawny Availo Sp. z o.o.,
operatora programu prawnicy.Trynid.pl
zdjęcie: ijeab / Freepik
Tekst pochodzi z poniższego numeru miesięcznika motoryzacyjnego:
